Türkiye ve Suriye hayatta kalanları ararken deprem ölümleri 5.300’ü geçti

İSTANBUL —

Türkiye’nin güneyi ve Suriye’nin kuzeyini sallayan 7,8 büyüklüğündeki depremde ölenlerin sayısı 5 bin 300’ü geçerken, sıcaklıklar donma noktasının altına düşerken kurtarma ekipleri Salı günü, çöken binlerce binanın altında mahsur kalanları kurtarmak için yarıştı.

Kurtarma ekipleri, bilinci yerinde olmayan kurtulanların çığlıklarına karşı tetikte olarak, çılgınca moloz yığınlarını eşeledi. Salı günü meydana gelen 5.7 büyüklüğündeki güçlü bir sarsıntı da dahil olmak üzere artçı şoklar, zorluk ve korkuyu artırdı. Etkilenen bölgeler yerel ve uluslararası yardımın gelmesini beklerken, bazı durumlarda havaalanlarını saran sert hava koşulları nedeniyle eğitimli acil durum personeli ve ağır ekipman yetersizdi.

Yüzyılı aşkın bir süredir bölgeyi vuran en güçlü depremlerden biri olan büyük sarsıntının bıraktığı yıkımın tam ölçeği henüz netlik kazanmadı. Ancak Salı akşamı, Türkiye’nin afet yönetimi dairesi en az 4.500 kişinin öldüğünü söyledi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan daha önce 22 binden fazla kişinin yaralandığını söyledi ve depremden etkilenen 10 ilde üç aylık olağanüstü hal ilan etti.

12 yıldır iç savaşın harap ettiği Suriye’de, yetkililerin Pazartesi gününden bu yana Cumhurbaşkanı Beşar Esad hükümetinin kontrolündeki bölgelerde 812 kişinin öldüğünü söylediği devlet medyasına aktarıldı. Bir sivil savunma gönüllü grubu olan Beyaz Miğferler, Suriye’nin kuzeybatısındaki muhalefetin kontrolündeki yerleşim bölgelerinde ölü sayısının 790’ı aştığını söyleyerek bunun muhtemelen hafife alındığını da sözlerine ekledi.

Dünya Sağlık Örgütü, 1.4 milyonu çocuk olmak üzere 23 milyon insanın, elementlere maruz kalabileceği konusunda uyardı.

DSÖ genel direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, “Artık zamana karşı bir yarış” dedi. “Geçen her dakika, her saat hayatta kalanları canlı bulma şansı azalıyor.”

Depremin merkez üssüne yakın bir Türk eyalet başkenti olan Gaziantep’te, kurtarma ekipleri şehrin çok sayıdaki düzleştirilmiş binalarından birinin kayalara dağılmış kalıntıları arasında arama yaptı ve izleyicilerden sessizlik istedi. Bir mürettebat üyesi, bir zamanlar binanın çatısı olan beton bir levhanın üzerine oturdu ve enkazın altındaki tehlike seslerini almak için kulağını duvarlara dayadı.

Kalabalığın içinde bazı insanlar başlarını kaldırdılar, diğerleri tek bir insan gibi dinlemeye çabalarken onları eğdi.

Dakikalar geçti.

Hiç bir şey.

Bu kasvetli sahne Salı günü bölgede tekrarlandı. Bazı cesaret verici başarılar elde edildi – Erdoğan, Türkiye’de şimdiye kadar yaklaşık 8.000 kişinin kurtarıldığını söyledi – ancak acil durum müdahale ekiplerinin karşı karşıya olduğu görevin katıksız ölçeği, soğuk havalar, sert hava koşulları ve yüzlerce artçı şokla birleştiğinde ürkütücü.

Beyaz Miğferler gönüllüsü Ammar Selmo, “Şimdi, ikinci gün, felaketin ilk düşündüğümüzden daha büyük olduğu ortaya çıkıyor” dedi.

Örgüt, on yıldan fazla bir süredir savaşın yıktığı Suriye’nin isyancıların elindeki bölgelerinde bir demirbaş haline geldi ve beyaz baretler içindeki mürettebat, hayatta kalanları bulmak için hâlâ için için yanan bombalanmış binalara çarpmakla tanınıyor. Ancak Selmo, depremin sonrasının grup için emsalsiz olduğunu söyledi.

“Her zaman yanıt vermeye hazırız, ancak normalde uğraşmamız gereken üç veya dört ev var. Şu anda 400 kişi var, yüzlerce aile yerin altında” diyerek örgütünün “araç, yakıt ve para” sıkıntısı yaşadığını da sözlerine ekledi.

Bölgeyi haftalardır hırpalayan sert hava koşulları, kurtarma çabalarını ve İngiltere, Avrupa Birliği üyeleri, Hindistan, Pakistan, Katar, Güney Kore ve ABD Los Angeles dahil olmak üzere birçok ülkenin vaat ettiği yardımın ulaşmasını engelliyor. County, düzinelerce özel eğitimli itfaiyeci gönderiyor; Virginia’daki Fairfax İlçesi de bir ekip gönderiyor.

Türkiye ile ilişkileri gergin olan Yunanistan bile kurtarma köpekleriyle askeri nakliye uçağı göndereceğini söyledi.

İster Esad hükümetiyle ilişkilerinin gerilemesi, ister ABD ve AB’nin bağışçıları uzak tutan yaptırımları nedeniyle, ülkeler Suriye’ye yardım tekliflerinde daha az istekliydi. Suriye hükümetinin sadık müttefikleri olan Rusya ve İran, kurtarma çabalarına yardımcı olmak için yüzlerce asker ve mühendislik uzmanı gönderdi.

Hatay’ın başkenti Antakya’da ikamet eden Nurgül Atay, Associated Press’e yaptığı açıklamada, annesinin çığlıklarını dümdüz bir binanın enkazı altından duyduğunu söyledi. Ancak o ve diğerleri mahsur kalan kadına kendi başlarına ulaşamadılar ve eğitimli kurtarma ekipleri ve ağır ekipman mevcut değildi.

Atay, “Beton levhayı kaldırabilsek ona ulaşabilirdik” dedi. “Annem 70 yaşında. Buna uzun süre dayanamayacak.”

Kurtarma ekiplerinin yanı sıra sağlık tesisleri de dolup taştı ve artçı şokların kesintiye uğramasına ve gerilime maruz kalmasına neden oldu. Bu, özellikle acımasız iç savaşın ülkenin birçok kurumunu ve altyapısının büyük bir kısmını boşalttığı sınırın Suriye tarafında geçerli.

Türk güçlerinin desteklediği, isyancıların elindeki kuzey bölgeleri, şimdi daha da büyük bir sefalet içinde olan, savaş nedeniyle yerinden edilmiş milyonlarca Suriyeliye ev sahipliği yapıyor. Bölge, mal ve erzak için Türkiye’nin güneyinden geçen rotalara güveniyor. Birleşmiş Milletler yıllardır Suriye’nin başkenti Şam yerine bu rotalar üzerinden yardım gönderdi.

Ancak deprem bu düzenlemeleri alt üst etti. BM insani yardım kuruluşu sözcüsü Madevi Sun-Suon, hasarlı yollar nedeniyle yardımın kesintiye uğrayacağını söyledi.

Sun-Suon, CNN’e “İhtiyacı olan insanlara ulaşmak için tüm yolları araştırıyoruz ve fizibilite üzerine değerlendirmeler yapıyoruz” dedi. “Yardımımız var, ancak bu yol sorunu büyük bir sorun.”

Türkiye’nin İskenderun limanı da darbe almış görünüyor. Danimarkalı nakliye şirketi AP Moller – Maersk Salı günü yaptığı açıklamada, limanın “ciddi yapısal hasara uğradığını ve bunun bir sonraki duyuruya kadar tüm operasyonların tamamen durdurulmasına yol açtığını” söyledi. Açıklamada, yolların da ağır şekilde etkilendiği ve şirketin konteynerleri diğer aktarma merkezlerine yönlendireceği belirtildi.