Afganistan’ın parası, ekonomisi gibi parçalara ayrılıyor

KABİL —

Nakit hatırlıyor musun? Bu günlerde, bir telefon veya kredi kartının değnek gibi bir dalgası size bir fincan kahve veya daha fazlasını getirdiğinde, gerçek faturaların neye benzediğini ve ortalama beş yıllık bir yaşam süresi içinde aldıkları suistimalleri unutmak kolaydır.

Allah Muhammed Araya için değil. Kendi parasının büyük bir kısmının ulaşamayacağı kadar onaylanmış bir ülkede, Kabil’in ana döviz piyasasının bir köşesinde bağdaş kurmuş, kağıt çöpü gibi görünen ama aslında sıkıntılı bir felaket bölgesi olan bir yığın yığını eleyerek oturuyordu. afganis, Afganistan’ın para birimi.

“Buradaki her 10.000 Afgan faturasından, belki de bu faturalardan 1.000’i hala kullanılabilir,” dedi ve bir tarafının sade göründüğü noktaya kadar solmuş 100 Afgan banknotuna işaret etti. Bir diğeri, Bill’den daha çok İskoç bandına benziyordu. Üçüncüsü çok daha iyi değildi, renk düzenini ve seri numaralarını uyuşmayan kötü bir kes-yapıştır işinin kurbanı oldu.

Daha yakından bakmak için güneşe çıkarmadan önce başını iki yana sallayarak, “Merkez bankasının bile kabul etmeyeceği bir rakam,” dedi.

Taliban’ın iktidara gelmesinden bir yıl sonra, Afganistan ekonomisi krizde kalmaya devam ediyor. Uluslararası yardımın kesilmesi, ülkenin GSYİH’sinin %45’ini oluşturdu ve Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu, ekonomik çıktının 2022’nin sonuna kadar üçte bir oranında daha daralmasını bekliyor. Ülkenin 39 milyonluk nüfusunun yarısının insani yardıma ihtiyacı var. , Birleşmiş Milletler’e göre.

İşleri daha da kötüleştiren geniş kapsamlı Batı yaptırımları ve Washington’un New York’taki Federal Rezerv Bankası’na yatırılan 7 milyar dolarlık Afgan merkez bankası varlıklarını dondurması, kredi kartı ve çevrimiçi ödemelerin sona erdiği anlamına geliyor. Bu, Afganistan’ı yalnızca sermaye kontrollerinin bankadan ne kadar para çekebileceğinizi sınırladığı bir zamanda değil, aynı zamanda yıpranmış faturaların yerini alacak yeni faturaların dolaşıma girmediği bir zamanda sadece nakitten oluşan bir ekonomiye dönüştürdü.

Önceki yıllarda, Da Afganistan Bankası veya DAB olarak bilinen Afgan merkez bankası, yılda 3 ila 4 milyar Afgani değerinde (yaklaşık 33 milyon ila 45 milyon dolar) eskimiş banknotları çekecek ve bunları yurtdışında basılan yenileriyle değiştirecekti. (Afganistan’ın kendi darphanesi yok.) Ancak Taliban ile çalışmaya yönelik uluslararası yaptırımlar, yabancı matbaacıları korkuttu ve Afganlar – kelimenin tam anlamıyla – dağılan bir para birimiyle mücadele ederken ülkeyi bir likidite krizine soktu.

Sarraflar birliğinin kıdemli bir üyesi ve döviz piyasası başkanı Sarai Shahzadeh Amin Jan Khosti, “Bu faturaların durumu korkunç ve her geçen gün daha da kötüleşiyor” dedi. “İnsanlar onları ütülemeye çalışıyor, seri numaralarıyla oynuyorlar. DAB’ye söyledik ve çözüm bulmaya çalıştıklarını biliyoruz.”

Ocak 2020’de, o zamanki Afganistan Cumhuriyeti, devlete ait Polonya Güvenlik Basım İşleri veya PWPW ile 4 milyon dolardan fazla bir sözleşme karşılığında 10 milyar afganiye eşit 380 milyon banknot basması için sözleşme yapmıştı. Afgan merkez bankasının yönetim kurulunun Washington merkezli bir üyesi olan ve önceki hükümet tarafından atanan ancak Taliban altında hizmet etmeye devam eden Shah Mohammad Mehrabi, Taliban devraldığı zaman PWPW’nin sözleşmenin %70’ini yerine getirdiğini söyledi.

“Son dilimin geçen Eylül ayında teslim edilmesi gerekiyordu. Ancak geçici Taliban yönetimi iktidara gelip yaptırımlar uygulandığında askıya alındı” dedi.

DAB ile ABD Eyalet ve Hazine departmanları arasındaki görüşmeler, PWPW’ye yasaklara aykırı hareket etmeyeceğine dair güvence verdi. Mehrabi, “Ama sonra lojistik sorunlarımız oldu” dedi. “Bu Afganları merkez bankasına kim teslim edecek?”

Taliban’ın diplomatik çabalarını kolaylaştıran Katar bile, Batı güvencesi olmadan bunu yapmaktan kaçındı. Mehrabi’ye göre, Hazine Bakanlığı “tüm kuruluşlara izin verildiğini” belirtti ancak Katar ile DAB arasında bir anlaşma gerçekleşmedi.

Ve başka bir sorun daha vardı: DAB’nin PWPW dahil olmak üzere ödeme gönderebileceği bir aracısı yoktu.

Fransız şirketi Oberthur Fiduciaire ile önceki Afgan hükümeti tarafından müzakere edilen 390 milyon banknot için yeni bir sözleşmenin henüz imzalanmadığını da sözlerine ekledi. .

Birleşmiş Milletler’in Afganistan’daki Dünya Gıda Programı iletişim başkanı Philippe Kropf, fatura kıtlığının sonuçlarının, kısmen Ukrayna’daki savaşın dalgalı etkileri nedeniyle artan fiyatlardaki genel artışla daha da kötüleştiğini söyledi.

İnsanların temel malları ödemek için daha fazla paraya ihtiyacı var, ancak mevcut sabit para miktarı azalıyor.

Yararlanıcılara, ticari nakliyecilere, gıda tedarikçilerine ve maaşlara her ay 55.8 milyon dolar nakit enjekte ediyoruz” dedi. “Fakat fiziksel olarak başarısız olan para, nakit bazlı transferle ilgili sorunları şiddetlendiriyor. Şimdi yararlanıcılarımıza aldıkları parayı incelemelerini ve iyi olduğundan emin olmalarını söylüyoruz.”

Para biriminin gerçek zamanlı olarak düştüğünü, zaman zaman yakındaki Darya-e-Kabil nehrinden gelen kanalizasyon pisliği ile boğulan, kirle kaplı, harap bir bina olan Sarai Shahzadeh pazarında görebilirsiniz.

İçeride yüzlerce döviz bürosu ve çok sayıda döviz komisyoncusu bulunan labirent gibi geçitler var. Pek çok kişi, açık hava döviz müzayede alanı olarak işlev gören ve patates kızartması ve yumurtalı sandviç servis eden bir kafeterya içeren çatıda toplanıyor.

Her biri yaklaşık 1,13 dolar değerinde olan 100 Afganca banknotu boş boş çevirdi. özellikle üzücü bir örneğe yerleşmeden önce. Üretim tarihini incelemek için eğildi.

Yüzünde kederli bir gülümsemeyle, “Bunların yaklaşık üç yıl sürmesi gerekiyor,” dedi. “Bu, 14 yıldır etrafta.”

Çatının diğer tarafında, lastik bantla bağlanmış dokuz yırtık afgan yığınının arkasına gizlenmiş nazik yüzlü bir adam olan Qudratullah Mohammadi vardı.

“Onlarca, 20’ler, 50’ler, 100’ler – onlar en kötüsü,” dedi çöp yığınını işaret ederek. “İnsanlarla tartışırım, onlarla savaşırım ama çoğu bu faturaları kabul etmez” dövizi afganiye çevirmeye çalıştıklarında.

Mohammadi, “Onları merkez bankasının alacağı gün için saklıyorum” dedi.

Kabil Üniversitesi’nde siyaset bilimi profesörü olan Faiz Zaland, düşük mezhepli faturalara olan isteksizliğin işlemleri diğer yönde de etkilediğini söyledi. Döviz tüccarları, merkez bankası onları kabul etmeyi reddettiği için düşük değerli afganileri yabancı parayla değiştiren müşterilere bir ceza uygular.

Zaland, “Onlara 1000 ve 500 Afgan banknotları verirseniz bir oran alırsınız, ancak 10’lar ve 50’ler ile daha fazla ödemeniz gerekir” dedi.

Bazıları, Taliban’ın devralmasından sonra popülaritesi artan kripto para birimlerini kullanarak bankacılık sistemini tamamen atlatmaya çalıştı. Veri şirketi Chainalysis tarafından hazırlanan bir raporda, Afganistan’ın kripto benimsemede 154 ülke arasında 20. sıraya yükseldiği görüldü; bir yıl önce bir sıralamayı bile garantilemiyordu.

Bunu eldeki paraya dönüştürmek dolambaçlı bir süreçtir. Bir yöntem, çok popüler çevrimiçi oyun PlayerUnknown’s Battlegrounds veya PUBG’de kullanılan para birimlerinden biri olan Universal Cash’i satın almak için bitcoin kullanmaktı. Bu, daha sonra nakit para için bir dizi değişim evine satılabilir.

Ancak Taliban son zamanlarda dijital para ticaretine ülke çapında bir yasak getirdi. Ağustos ayında yerel medya, yetkililerin batıdaki Herat eyaletindeki 16 kripto para borsasını kapattığını bildirdi.

“Bitcoin fiyatı yarıdan fazla düştüğünde, [government] hepsini durdurmaya karar verdi. Sarai Shahzadeh’in bir yan warreninde ofisi olan bir döviz tüccarı olan Mohammad Mansour, burada bazı insanları kapattılar” dedi.

Diğerleri, Taliban’ın hamlelerinin likidite krizini çözmek için acelesi olmadığını gösterdiğine inanıyor.

Zaland, “Piyasada yeterli para olmamasının nedeni, döviz kurunuzun ABD doları karşısında yüksek kalmasıdır” dedi. 2021’in başlarında 77 Afganlının 1 dolar alması gerekti, ancak şimdi yaklaşık 88 – Afgan’ın beklenenden daha küçük bir değer kaybı.

Her halükarda, görüşmeler şimdilik büyük ölçüde donduruldu: Mehrabi, Temmuz ayında El Kaide lideri Ayman Zevahiri’yi öldüren Kabil’deki bir eve ABD drone saldırısının ardından Washington’un DAB ile görüşmeleri durdurduğunu söyledi.

Bu ay, Devlet ve Hazine departmanları, dondurulmuş rezervlerin yarısını “koruyacak, muhafaza edecek ve hedeflenen ödemeleri yapacak” ve Afgan’ı istikrara kavuşturmak için 3,5 milyar doları kullanan İsviçre merkezli Afgan Fonu’nun kurulduğunu ilan eden ortak bir bildiri yayınladı. parayı “Taliban’ın ve diğer kötü niyetli aktörlerin ellerinden” uzak tutarken.

Açıklamada, uluslararası güveni yeniden inşa etmek için DAB’nin siyasi müdahaleden arınmış olduğunu, kara para aklama ve terörizmin finansmanını “uygun” kontrollere sahip olduğunu ve üçüncü taraf değerlendirme ve izlemelerine tabi olduğunu göstermesi gerektiği belirtildi.

Tüm bunlar, mal ithalatı ve madenciliği içeren projeleri olan Kabil merkezli bir işadamı olan Abdul Qaher Faqiri için büyük bir baş ağrısına neden oluyor. Koltuğunda arkasına yaslanarak cüzdanından yıpranmış 20 afgani bir banknot çıkardı.

“Afganistan bizim paramız gibidir,” dedi ve yılların kullanımından kaynaklanan çok sayıda gözyaşı ve renk değişikliğini incelemek için faturayı çevirdi. “Hepsi büyük, büyük bir sorun.”